Split is een populaire vakantiebestemming in Midden-Dalmatië. Voor uitgaans- gelegenheden kunt u terecht aan de oostkust van de stad, Split heeft een mooie boulevard waar u heerlijk kunt wandelen en genieten van de zeebries onder het genot van een drankje in een van de vele horecagelegenheden. Split heeft een prachtig groot park gelegen op de heuvel Marjan op de westelijke punt van het schiereiland. Vanaf de heuvel heeft u een spectaculair uitzicht op de stad en de indrukwekkende omliggende gebergtes. Het belangrijkste strand van de stad Split is Bacvice, een modern zandstrand voorzien van allerlei faciliteiten. Bacvice is samen met nog 2 stranden in Split in het bezit van een blauwe vlag.
Samen met de zomer in Split (Split Festival), een gerenommeerd cultureel evenement, zijn er een groeiend aantal nieuwe evenementen in Split die steeds meer vakantiegangers trekken. De zomer in Split staat bol van culturele evenementen die steeds talrijker worden: het Busker Festival, het concert-programma in de Diocletianus Kelders, de wisseling van de wacht op de zuilengalerij met de verschijning van Diocletianus, de nachten van Diocletianus en nog veel meer.
Het klimaat van Split is mediterraan met temperaturen van rond de 28 graden Celsius in de zomer (van juni tot september), vergezeld van een milde wind. In het oude centrum zijn veel oude smalle straatjes en pleinen met kleine winkeltjes en voldoende terrasjes die voor gezelligheid zorgen.
Split is het culturele en bestuurlijke centrum van Midden-Dalmatië en het belangrijkste verkeersknooppunt aan de Adriatische kust van Kroatië met trein-en busstations, de haven en de luchthaven (25 km van de stad). De riviera van Split is niet alleen een belangrijk verbindingspunt naar de eilanden Brac, Hvar, Vis, Solta, Korcula en andere Midden-Dalmatische eilanden met de riviera van Trogir gelegen op het noordwesten en Omis op het zuiden, maar het is ook een leuke, aantrekkelijke vakantiebestemming met de meeste kilometers strand van alle Kroatische riviera’s.
De 1700 jaar oude stad met de vele archeologische, geschiedkundige en culturele bezienswaardigheden is een echte toeristische trekpleister. Het hart van het historische complex van Split ligt het Paleis van Diocletianus, dat wordt beschouwd als een van de oudste en best bewaarde overblijfselen in de wereld, opgenomen in de lijst van beschermd cultureel Werelderfgoed van de UNESCO.
Vandaag de dag is het een van de best bewaarde Romeinse paleizen, er zijn geen andere antieke keizerlijke residenties, gebouwd vóór of na het paleis van Diocletianus in Split, die hun oorspronkelijke vorm bewaard hebben in deze mate. De stad Spalato (tegenwoordig Split), wat betekent “kleine paleis”, werd opgericht door de keizer Diocletianus, hij maakte het tot zijn eigen woonplaats, en bouwde binnen de muren het plein en een paleis. Vele onderdelen van het oude Spalato zijn door de eeuwen heen verloren gegaan , echter zijn sommige tot op heden bewaard gebleven, bijvoorbeeld de bisschoppelijke residentie van de stad en de kerk van Sv. Duje. Eronder bevinden zich overkoepelende gewelven, waar tegenwoordig kunstgalerijen zijn gevestigd.
Andere belangrijke archeologische bezienswaardigheden binnen de muren van het paleis zijn de tempel van Jupiter en het mausoleum van Diocletianus, wat tegenwoordig de kathedraal van Sveti Duje (St. Diomed) is. De kathedraal heeft een sierlijk altaar en een klokkentoren in Romaanse-gotische stijl. Vanaf de klokkentoren heeft men een prachtig uitzicht op de rode daken van de stad en het omliggende gebied. De Peristile is de belangrijkste open ruimte in het paleis met zijn zuilengalerij van zes kolommen en de kathedraal op de oostelijke kant van het plein.
Andere historische monumenten in de Split Riviera zijn overblijfselen van Salona, de belangrijkste Romeinse stad aan deze kant van de Adriatische Zee, het Klis fort en het Romeinse aquaduct, dat nog steeds in gebruik is.
Wat is er te zien in Split?
Paleis van Diocletianus
Diocletianus begon in 295 met de bouw van het paleis en hield tien jaar toezicht op de winning van steen uit het naburige Brac en de bouw van zijn paleis. Het paleis meet 215m van oost naar west en de muren zijn 26m hoog. Balancerend tussen de klassieke en de middeleeuwse christelijke beschaving, is het paleis van Diocletianus een samensmelting van alle stijlen die eraan voorafgingen.
Het paleis is nu het commerciële en residentiële centrum, een ontwikkeling die dateert uit de 7e eeuw, toen omwonenden vluchtten naar het ommuurde paleis om te ontsnappen aan binnenvallende barbaren.
De symmetrische lay-out van de structuur met zijn twee kruisende straten is klassiek, maar het grootste deel van het paleis weerspiegelt het eclecticisme van de late oudheid. Gedeeltelijk een keizerlijke villa en gedeeltelijk een versterkt kamp, het paleis is opmerkelijk voor de diversiteit van vormen, die de achthoekige koepel van het mausoleum (kathedraal van St. Domnius), de rechthoekige Tempel van Jupiter, de kruisvormige lager gelegen niveau van de Vestibule, en ronde tempels voor Cybele en Venus omvatten. Het uitgestrekte Romeinse Rijk van de late oudheid absorbeerde gemakkelijk buitenlandse invloeden, dat terug te zien is in de Egyptische sfinxen buiten de tempel van Jupiter en het mausoleum, herbouwd als de Kathedraal van Sint Domnius.
De ceremoniële ingang is de Peristil (Peristyle), een rechthoek van 35 x 13m en een paar stappen onder het niveau van de omliggende straten. gelegen. De lange zijden zijn bekleed door zes granieten zuilen en twee pieren met Corinthische kapitelen, de kolommen zijn met elkaar verbonden door bogen versierd met een stenen fries. In de noordoostelijke hoek bevindt zich de kleine renaissance kerk van St. Rok, daterend uit de 16e eeuw. De westelijke zijde van de rechthoek wordt omsloten door een aantal middeleeuwse gebouwen die passen binnen de oude kolommen. De loggia met Romaanse kolommen op de Grisogono-Cipci paleis is tevens prachtig.
De zuidelijke kant van de Peristil wordt omsloten door de Protiron, een ingang tot de keizerlijke gedeeltes : een driehoekige gevel wordt ondersteund door vier kolommen met een boog tussen de twee centrale kolommen. Onder de boog bevond vroeger de keizerlijke loggia zich. Aan elke kant van de Protiron werden kapellen gebouwd tussen de kolommen.
De trap aan de linker kant leidt naar de kelder zalen, die een sterk gevoel van grandeur behouden hebben ondanks de vele kraampjes met lokale sieraden en kunstnijverheid.
Het paleis van Diocletianus werd opgenomen tot een UNESCO werelderfgoedlijst in 1979 door de unieke culturele en historische waarde.
Het is een geweldige plek om ten allen tijden bezoeken, maar als de avondschemer neerdaalt over het paleis en de drukte minder wordt is het een van de meest romantische plekjes van Kroatië.
Stedelijk Museum
Binnen het paleis bevindt zich het stadsmuseum van Split dat de geschiedenis van Split vertelt in een serie van tekeningen, wapenschilden, wapens, meubels, munten en documenten. Het is een prachtige manier om een bezoek te plaatsen in de historische context van Split.
Archeologisch Museum
Een andere attractie is het uitstekende archeologische museum van Split, dat fascinerende artefacten bevat uit de Romeinse en vroeg-christelijke periode. Meest interessant zijn de reliëfs op basis van Illyrische mythische figuren. Opgericht in 1820, is dit museum het oudste museum in Kroatië met de meeste van haar monumenten uit Centraal-Dalmatië, met name Salona. De collectie omvat Grieks aardewerk, Romeins glas en een uitgebreide verzameling van oude munten.
Museum van de Kroatische Archeologische Monumenten
Voor liefhebbers van archeologie is het Museum van de Kroatische Archeologische Monumenten zeer interessant. Er zijn geschriften die teruggaan tot de dagen van de Kroatische heersers tussen de 9e en 12e eeuw. De stenen fragmenten, middeleeuwse grafstenen, en munten tonen de geschiedenis uit de tijden van de Kroatische heersers uit de middeleeuwen.
Etnografisch Museum
Niet ver van het paleis, in het centrum van Split is deze collectie kostuums, gereedschappen, sieraden, wapens en muziekinstrumenten die een idee geven van het dagelijks leven door de geschiedenis van Split heen.
Mestrovic Gallery
Kunstliefhebbers zullen de Mestrovic Gallery in Split niet willen missen. Ivan Mestrovic was de meest bekende moderne Kroatische beeldhouwer en zijn werken zijn prachtig weergegeven in dit museum, dat ooit zijn verblijfplaats was. Vlakbij is Kastelet gelegen, een fort dat Mestrovic ontworpen heeft om zijn houtreliëfs “Het leven van Christus” te huisvesten. Daarna kan men genieten van een wandeling op in het park op de heuvel Marjan met een spectaculair uitzicht. Een andere, meer gemakkelijk toegankelijk sculptuur van Mestrovic is het standbeeld van Grgur Ninski buiten de noordelijke muur van het paleis van Diocletianus.
Galerij van Schone Kunsten
Onlangs geïnstalleerd in een glamoureus nieuwe gebouw, dat een voormalig ziekenhuis is geweest, heeft de Galerij van de Schone Kunsten een uitgebreide collectie van de Kroatische kunstenaars van oude meesters tot hedendaagse kunstenaars.
Geschiedenis van Split
Aspalathops was de naam van de oude Griekse nederzetting waaruit het moderne Split groeide. Onder de Romeinen werd de nederzetting Spalato genoemd, maar bleef klein tot keizer Diocletianus zijn luxueuze paleis er rond 300 na Chr bouwde. Na zijn dood, maakten verdreven Romeinse keizers het paleis van Diocletianus hun thuisbasis ver van huis. Toen Avaren en Slaven Salona veroverden (het huidige Solin) in 614 vluchtten de ontheemde burgers van Salona naar het paleis van Diocletianus voor onderdak en een nieuwe stad was geboren. De nieuwe populatie wijzigde het paleis om in hun eigen woonbehoefte te voorzien.
Split viel onder de controle van de Byzantijnse keizers uit de 9e eeuw, rond het tijdstip waarop door grote Slavische migraties de bevolking toeneemt. Meer woningen ontsprongen in het paleis van Diocletianus en de groeiende bevolking begon te spreiden naar de buitenwijken. Kerken werden gebouwd in en rond de stad en nieuwe nederzettingen groeiden rond de kerken. Ondertussen was een stevige Kroatische nationale identiteit ontstaan en in 1069 annexeerde koning Kresimir IV Split tot Kroatië. In 1105 erkende Split de heerschappij van de Hongaars-Kroatische koningen terwijl het zijn eigen autonomie behield. Handel breidde zich in de 12e en 13e eeuw uit wat veel welvaart met zich meebracht. Het mausoleum van keizer Diocletianus werd een kathedraal en meer woningen werden gebouwd.
Aan het begin van de 15e eeuw, breidden de Venetianen van hun heerschappij in Dalmatië uit en in 1420 verloor Split zijn autonomie en werd gedwongen om het protectoraat van Venetië te bevestigen. De Venetianen besteedden veel moeite aan het versterken van de stad. Zij bouwden ook nieuwe woningen in de late Flamboyant Venetiaans-gotische stijl. In de 15e eeuw werd Split een belangrijk cultureel centrum, met meesters als Juraj Dalmatinac die de Renaissance stijl introduceerde in Kroatië. De 15e eeuw trokken ook vele humanisten en schrijvers naar Split. De grootste was de belangrijkste dichter van Kroatië, Marko Marulic, de eerste die treffend wist te schrijven, zowel in het Latijn en Kroatisch.
Net als de rest van Dalmatië, werd Split bedreigd door de Ottomaanse Turken in de 16e eeuw. In het midden van de 17e eeuw toen de Turken de muren van Split bereikten, werden enorme bastions gebouwd, waardoor een stervormige verdedigingslinie werd gevormd die voor de veiligheid zorgde. Binnen de muren, waren lokale en buitenlandse ambachtslieden bezig met het bouwen in de nieuwe barokstijl en werd het culturele leven van de stad voortgezet.
Na vier eeuwen van de Venetiaanse overheersing, werd Split doorgegeven aan de Oostenrijkers 1797 tot 1805, gevolgd door zeven jaren van Franse aanwezigheid. Onder Napoleon werden vele stadsmuren en vestingwerken afgebroken, maar een kustweg werd aangelegd, de openbare verlichting werd aangelegd en andere verbeteringen werden aangebracht. De val van Napoleon bracht vernieuwde Oostenrijkse controle over Split en de rest van Dalmatië, die tot 1918 duurde.
Tijdens de tweede helft van de 19e eeuw, zag Split een economische heropleving en aan het begin van de 20e eeuw werd het de meest belangrijke haven van de regio. Tussen WWI en WWII werd Split uitgebreid naar buiten om de zuidelijke hellingen van de heuvel Marjan en Bacvice in het oosten op te nemen.
Italiaanse bombardementen van Split in 1941 markeerden het begin van de fascistische bezetting van Split, die duurde tot 1943 toen Italië capituleerde